İsrail’in İran’a saldırısı hakkında bilinenler

İsrail ordusu, haftalardır tırmanan gerilimin ardından, “nükleer programı hedef almak amacıyla” İran’a yönelik ‘Yükselen Aslan’ adıyla kapsamlı bir hava harekâtı başlattı.

İsrail Hava Kuvvetleri’ne ait 200’den fazla savaş uçağı, gece boyunca İran genelinde 100’ün üzerinde hedefi vurdu. Saldırılarda askerî noktalar, nükleer tesisler ve sivil yerleşim yerleri vurulurken; üst düzey askerî yetkililer ile nükleer bilim insanlarına yönelik suikastlar da düzenlendi.

Bu saldırılar, bölgede daha geniş çaplı bir askerî çatışma ihtimaline yönelik endişeleri artırdı.

İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, saldırının ardından İsrail’i “acı ve sarsıcı” bir sonucun beklediği konusunda uyardı.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ise “İsrail’in bekasına yönelik tehdidi bertaraf etme” gerekçesiyle başlattıkları saldırıların, “tehlike ortadan kalkana kadar” süreceğini söyledi.

İsrail ordusunun İran’a yönelik saldırılarıyla ilgili bilinenleri derledik.

Hangi bölgeler hedef alındı?

İsrail’in saldırıları başkent Tahran, Kirmanşah, Doğu Azerbaycan (Tebriz), Kum, Loristan, Hemedan ve İsfahan eyaletlerini kapsadı.

Başkent Tahran ve çevresindeki askeri bölgelerin yanı sıra, sivil yerleşimler hedef alındı. 

Hemedan’daki Subaşı Radar Merkezi, Kirmanşah’ta askeri kışlalar, radar sistemleri ve Hüsrevi Sınır Kapısı vuruldu.

Loristan’da bir askeri tesis, Tebriz’de ise bir nükleer araştırma merkezi ile iki askeri üssün de aralarında olduğu beş ayrı nokta bombalandı.

İsfahan kentinde yer alan ve İran’ın nükleer programı açısından kritik önemdeki Natanz Uranyum Zenginleştirme Tesisi de saldırının hedeflerinden biri oldu.

Saldırılarda kimler hayatını kaybetti?

İran Devrim Muhafızları Ordusu’na yakınlığıyla bilinen yarı resmi Fars Haber Ajansı’na göre, İsrail saldırılarında en az 78 kişi hayatını kaybetti, 329 kişi yaralandı.

İran medyasına göre, Devrim Muhafızları Ordusu Komutanı Hüseyin Selami ile Genelkurmay Başkanı Muhammed Bakıri, İsrail saldırısında öldürülenler arasında yer alıyor.

Tesnim Haber Ajansı, Hatemü’l-Enbiya Karargâhı Komutanı Tümgeneral Gulamali Reşid’in de saldırılarda öldüğünü duyurdu.

Devlet medyası Nour News, Dini Lider Ayetullah Ali Hamaney’in danışmanı Ali Şemhani’nin ağır yaralandığını bildirdi.

Tesnim Haber Ajansı, İsrail’in altı nükleer bilim insanını öldürdüğünü bildirdi.

Hayatını kaybedenler arasında, İslami Azad Üniversitesi Rektörü ve teorik fizikçi Muhammed Mehdi Tehrançi, İran Atom Enerjisi Kurumu’nun eski başkanı Feridun Abbasi, ayrıca Abdulhamid Menuçehr, Ahmed Rıza Zülfikari, Emir Hüseyin Fıkhi ve Halil Mutallibzade yer aldı.

İran saldırılara nasıl yanıt verdi?

İran, saldırıların ardından ABD ile nükleer müzakereleri durdurduğunu açıkladı ve İsrail’e karşı misilleme saldırısında bulunacağını belirtti.

Dini lider Ali Hamaney yaptığı açıklamada, İsrail’in “kirli ve kanlı elini İran’a karşı bir suça uzattığını” ve sivil konut alanlarını hedef alarak “şeytani doğasını” bir kez daha ortaya koyduğunu söyledi.

Hamaney, mesajında, “Siyonist rejim, bu cinayetle kendisi için acı ve ıstıraplı bir kader hazırladı ve kesinlikle bunun karşılığını alacaktır,” dedi.

İran Genelkurmay Başkanlığı Sözcüsü Abolfazl Şekarçi ise, İsrail’in saldırılarının bedelini “ağır bir şekilde” ödeyeceğini belirtti.

Öte yandan saldırının ardından Hamaney, hayatını kaybeden iki üst düzey askeri liderin yerine yeni atamalar yaptı. Buna göre, Genelkurmay Başkanlığına Tümgeneral Abdurrahim Musevi, Devrim Muhafızları Komutanlığına ise Tümgeneral Muhammed getirildi.

İran medyası, İsrail saldırılarına karşılık olarak “Doğru Vaat-3” (Va’ad es-Sadık-3) adıyla bir misilleme operasyonunun başlatıldığını duyurdu.

İsrail ordusu da İran’ın düzenlenen saldırıların ardından misilleme için İsrail’e karşı 100’den fazla insansız hava aracı (İHA) yönlendirdiğini açıkladı.

İsrail operasyonu nasıl gerekçelendirdi?

İsrail Genelkurmay Başkanı Eyal Zamir, “Saldırıya geçtik çünkü vakti geldi, geri dönüşü olmayan bir noktaya ulaştık. Farklı bir zamanda harekete geçmeyi beklememeliyiz, başka seçeneğimiz yok,” dedi.

Zamir ayrıca, “Uyarıyorum: Bizi sınamaya kalkışan herkes ağır bir bedel ödeyecektir,” ifadelerini kullandı.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, İsrail Başbakanlık Ofisi tarafından yayınlanan konuşmasında, “İsrail’in bekasına yönelik tehdidi bertaraf etme” gerekçesiyle İran’a saldırı başlattıklarını duyurdu.

Netanyahu, “tehlike ortadan kalkana kadar” saldırıların süreceğini söyledi.

İsrail’de ana muhalefet lideri ve eski Başbakan Yair Lapid, sosyal medya platformu X üzerinden yaptığı paylaşımda, saldırılar nedeniyle İsrail ordusunu tebrik etti.

Washington gelişmelere nasıl yaklaştı?

ABD Başkanı Donald Trump, Fox News’e verdiği demeçte, Washington’un saldırıya dâhil olmadığını belirterek, “İran nükleer bomba sahibi olamaz ve müzakere masasına geri dönmeyi umuyoruz. Göreceğiz. Liderlik kadrosunda geri dönmeyecek (ölen) birkaç kişi var,” dedi.

İsrail’in İran’a düzenlendiği saldırılara Tahran’ın yanıtını beklediğini kaydeden Trump, “Gerekirse İsrail’i savunacağız.” açıklamasında bulundu.

Trump öğle saatlerinde, ‘Truth Social’ sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada ise Washington ile Tahran arasındaki nükleer anlaşma müzakerelerine atıfta bulunarak, “İran, geriye hiçbir şey kalmadan önce bir anlaşma yapmalı ve bir zamanlar İran İmparatorluğu olarak bilinen şeyi kurtarmalıdır,” ifadelerini kullandı.

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio da saldırıdan kısa süre sonra yaptığı açıklamada, “İsrail, İran’a karşı tek taraflı bir harekette bulundu. İran’a yönelik saldırılarda yer almıyoruz. Açıkça söylüyorum İran bizi hedef almamalı,” dedi.

Demokrat Senatör Chris Murphy, İsrail’in saldırılarının Trump yönetiminin İran’la yürüttüğü diplomatik süreci “kasıtlı olarak baltalamayı” amaçladığını savunurken; Senatör Jack Reed ise İsrail’in İran’a yönelik hava saldırılarını, bölgenin istikrarını tehlikeye atacak “pervasız bir gerginlik” olarak tanımladı.

Nükleer tesislere saldırılar ne tür riskler taşıyor?

Nükleer tesislere yönelik saldırılar; radyoaktif sızıntı, patlamalar ve uzun süreli çevresel kirlenme gibi öngörülemeyen sonuçlar doğurabilir.

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Grossi, “UAEA, Natanz tesisinin hedefler arasında olduğunu doğrulayabilir. UAEA, radyasyon seviyeleri konusunda İranlı yetkililerle temas halinde. Ayrıca ülkedeki müfettişlerimizle de temas halindeyiz,” dedi.

İsrail ordusundan yapılan açıklamaya göre, Natanz tesisine yönelik saldırı kapsamında,

• Çok katlı bir zenginleştirme merkezini, içindeki santrifüjleri, elektrik odalarını ve diğer destek altyapılarını içeren yer altı bölgesi hedef alındı.
• Ayrıca, tesisin sürekli çalışmasını ve İran’ın nükleer silah elde etme projesini ilerletmesini sağlayan kritik altyapılar da vuruldu.

Dünya, saldırılara nasıl tepki verdi?

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres, saldırının ardından yaptığı açıklamada, daha büyük bir çatışmaya sürüklenilmemesi için “azami itidal” çağrısında bulundu.

BM Genel Sekreter Sözcü Yardımcısı Farhan Haq, Guterres’in Ortadoğu’daki askerî gerilimin tırmanmasını “kesin bir dille kınadığını” belirterek şöyle dedi: “Özellikle, İran ile ABD arasında İran’ın nükleer programı konusundaki görüşmeler sürerken, İsrail’in nükleer tesisleri hedef almış olmasından derin endişe duyuyoruz.”

ABD ile İran arasında yürütülen müzakerelere arabuluculuk yapan Umman Sultanlığı, saldırının diplomatik süreci kasıtlı olarak engelleme ve daha geniş çaplı bir çatışmanın fitilini ateşleme niyeti taşıdığını belirtti.

Umman, gerginliğin tırmanmasından ve doğabilecek sonuçlardan İsrail’in sorumlu olduğunu vurguladı.

Öte yandan, İsrail’in İran’a yönelik hava saldırılarına çok sayıda ülkeden tepki geldi. Birçok başkentten peş peşe kınama açıklamaları yapıldı.

(VC)