İran: Zorunlu başörtüsü yasası askıya alındı, muhafazakarlar direniyor

İran’ın Hukuk İşlerinden Sorumlu Cumhurbaşkanı Yardımcısı Mecid Ensari, Başkent Tahran’da düzenlenen bir etkinlikte yaptığı konuşmada ülkede geniş bir kesimin tepkisini çeken zorunlu başörtüsü yasasının uygulanamaz olduğunu açıkladı. 

İran’ın yarı resmi haber ajansı Tesnim’in haberine göre, Ensari önceki hükümet döneminde hazırlanan yasanın kimi bölümlerinin uygulanamayacağını hükümetin, “Ülkenin çıkarları doğrultusunda, Cumhurbaşkanlığı Hukuk Dairesince yasada bir değişiklik hazırlanıp parlamentoya gönderilinceye kadar yasanın [yayımlanarak yüyürlüğe sokulmasını] geçici olarak engellemeye karar verdi[ğini]” söyledi.

Muhafazakarlara eleştiri

Yasanın mevcut haliyle uygulanmasına yönelik olarak aşırı muhafazakar kesimlerden gelen baskıları ve muhafazakarların kampanyalarını da eleştiren Ensari, “Seçimler biteli 8 aydan fazla zaman geçti artık kampanya merkezinizi kapatın.” dedi. 

“Hükümet, liderlerin desteğiyle sorunları çözmeye çalışırken, bazıları neden diğerlerini dışlıyor?” diye soran Ensari, “Bu ülkede başörtüsüne inanmayan yetkili mi var?” dedi. “Biz de bu konuda çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Neden her gün toplumun huzurunu bozuyor, çirkinlikler yapıyorsunuz? Şimdi bunların zamanı değil.”

Yurt dışından yayın yapan “İran Direnişi Ulsual Konseyi”nin internet sayfasında yer alan yorumda başörütüsü konusundaki tartışma ve kutuplaşmanın “İran Molla rejimindeki şiddeti iç çatışmanın bir yansısı” olarak değerlendirildi.

Hamaney ve Pezeşkiyan arasındaki güç mücadelesi

Mehdi Oghbai imzalı yorumda tartışmalı zorunlu başörtüsü yasası etrafında dönen çatışmanın Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ve rejimin yüce lideri Ayetullah Ali Hamaney ve güvenlik aygıtıyla iltisaklı parlamento hizipleri arasındaki çatlakların eseri olduğu ileri sürüldü.

Yoruma göre, “rejimin iç çekişmesi baskıcı başörtüsü yasasının uygulanması konusunda yoğunlaştı.

“Parlamento Kültür Komisyonu başkanı Morteza Ağa-Tehrani, sıkı başörtüsü yasasını  destekleyenlerin düzenlediği bir toplantıda ‘başörtüsü ve iffet yasasının en geç 20 Mart’ta resmen uygulanacağını’ ilan etti.”

Oghbai, bu açıklamaları, kamuoyunun tepkilerinin sertleşmesini önlemek amacıyla yasanın yürürlüğe girmesini geciktiren “Pezeşkiyan hükümetine doğrudan bir meydan okuma” olarak yorumladı. 

Bu yoruma göre, Pezeşkiyan’ın yardımcısı Mecid Ensari’nin, “başörtüsü yasasının bazı bölümlerinin uygulanamaz” olduğu gerekçesiyle yasanın uygulanmasının geçici olarak askıya aldığını açıklaması, “Pezeşkiyan[‘ın] yasanın katı bir şekilde uygulanmasının 2022 ayaklanmalarını anımsatan daha geniş bir toplumsal patlamaya yol açabileceğinden korkarak yasanın uygulanmasını geciktirmeye çalış[masıyla] ilgili.”

Ancak parlamento ve güvenlik güçlerinden gelen baskının artması, Cumhurbaşkanına fazla manevra alanı bırakmıyor. “Bu mücadelenin sonucu, rejim içindeki tırmanan hizip çatışmaları için bir barometre görevi görecek.”

Parlamento Başkanı Pezeşkiyan’ı tehdit ediyor

“İran Direnişi Ulsual Konseyi” internet sayfasında yer alan habere göre, devlet kontrolündeki medya, 209 milletvekilinin Meclis Başkanı Mohammad Bagher Ghalibaf’a başörtüsü yasasının derhal uygulanmasını isteyen bir mektup gönderdiğini bildirdi.

Parlamento başkanlığı sözcüsü Gholamreza Gudarzi, “Başörtüsü ve iffet yasası uygulanacak; görmezden gelinemez.” diyerek bu baskıyı pekiştirirken, koyu muhafazakâr milletvekili Emirhosseyin Bankipur-Fard da, hükümetin aksine gelecekteki huzursuzlukları yasanın uygulanmasının önleyeceğini savunarak, “toplumsal gerginliği” asıl daha fazla gecikmenin yaratacağı konusunda uyardı.

Gerginlikler, parlamentodaki aşırılıkçı grupların Pezeşkiyan yönetimini bypass etmek için usul manevralarıyla açıkça tehdit ettiği noktaya kadar tırmandı. Emirhosyin Bankipur-Fard, Pezeşkiyan başörtüsü yasasını iki hafta içinde yürürlüğe koymazsa, bunu “Parlamento Başkanının uygulayacağını” vurguladı. Bunun için, her ikisi de sert önlemleri uygulamaya direnen eski cumhurbaşkanları Hasan Ruhani ve Mahmud Ahmedinejad döneminde parlamentonun Cumhurbaşkanlarını aşan uygulamalarını emsal gösterdi. 

Arka plan

İran’da zorunlu başörtüsü kuralını ihlal gerekçesiyle Eylül 2022’de gözaltına alınan Jîna Mahsa Amini’nin katledilmesiyle başlayan eylemler yaklaşık 4 aydan fazla sürmüştü.

Yüzlerce kişinin öldürüldüğü eylemler bir süre sonra yatışsa da İran’da kadınlar kamuya açık alanlarda başörtülerini çıkararak protestolarını sürdürdü.

Hükümet buna karşı hükümet, ihlallere kamuya açık yerlerde para cezası, bankacılık hizmetlerinin engellenmesi ve sosyal faaliyetlerden men edilme yoluyla karşı koymayı öngören bir yasa tasarısı hazırladı. Eylül 2023’te Meclisten geçen yasa, seçim kampanyasında sık sık yasayı eleştiren Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın seçilmesi sonrasında askıya alındı.

(AEK)

.